Qanunu Var Qaydasi Var Dunyanin
Dil, şəhər əhalisi və s. kimi mürəkkəb, yersiz mürəkkəb quruluşlar bu qədər sadə bir riyazi qanuna necə uyğundur? Bəziləri bu qanunu statistika ilə izah etməyə çalışır, bəziləri isə insan ağlının quruluşuna istinad edərək izah etməyə çalışır. Fikrimizcə, ən məntiqli izahat aşağıdakı kimi ola bilər.
Qanunu Var Qaydasi Var Dunyanin
Zipf qanunu Pareto bölgüsünə əsaslanır. Zipf qanunu olaraq da bilinən zeta paylanması, davamlı Pareto paylanmasının aralıq paylanmasıdır. Ehtimal nəzəriyyəsi və statistik fənlərdə Pareto paylanması davamlı bir ehtimal paylanmasına sahib bir güc nəzəriyyəsidir. 80-20 nisbət adı ilə tanınır.
- Bir insan rəhmətə gedibsə, onun bank hesabları avtomatik dondurulur. İ. Quliyeva Azərbaycan Televiziya və Radio Açıq Səhmdar Cəmiyyətinin səsyazma studiyasının birinci müavini idi. O rəhmətə gedəndən sonra kartı bloklanıb. Bu da normal bir şeydi. Ölüyə maaş verirlər ki? Dövlətin qaydası var, qanunu var. Ölən adamın kartı dondurulmalıdır da... Maaş kartlarıdır da, başqa nə kartı var idi ki?
Birinci nəsil hibridlərinin vahidliyi (Mendelin birinci qanunu). Mendel bənövşəyi və ağ çiçəklərlə noxudları kəsərkən aşkar etdi ki, birinci nəslin bütün hibrid bitkilərində (F1)çiçəklər bənövşəyi rəngdədir. Eyni zamanda, çiçəyin ağ rəngi görünmədi (şək. 3.1).
Birinci nəslin bütün hibridləri vahid olduğundan, bu hadisəni K. Korrens adlandırmışdır. Mendelin ilk qanunları, və ya birinci nəsil hibridlərin vahidliyi qanunu, eləcə də hökmranlıq qaydası.
Mendelin ikinci qanunu - xüsusiyyətlərin bölünməsi qanunu: birinci nəslin hibridləri, kəsildikdə, müəyyən bir ədədi nisbətdə bölünür: bir əlamətin resessiv təzahürü olan fərdlər nəsillərin ümumi sayının 1/4 hissəsini təşkil edir.
Lakin marksist dialektika təkcə idrak metodu olmaqla qalmır, o habelə dünyanı inqilabı surətdə dəyişdirmək alətidir. O öz əsası etibarı ilə tənqidi və inqilabidir, heç bir dəyişilməz , əbədi, həmişəlik şeyi qəbul etmir. İnkişafda başlıca cəhət onun mənbələri, hərəkətverici qüvvələri məsələsidir. Bunu daha da aydınlaşdırmaq üçün materialist dailaktikanın əsas qanunlarını nəzərdən keçirməliyik. Öncəliklə qanunun nə olduğuna baxaq.
Kəmiyyət dəyişilmələrinin keyfiyyət dəyişilmələrinə keçməsi qanunu onu göstərir ki, inkişaf prosesi necə, nə surətlə baş verir, bu prosesin mexanizmi necədir. Bu prosesi aydınlaşdırmaq üçün hər şeydən öncə aydınlaşdırmaq lazımdır ki, keyfiyyət və kəmiyyət nədir.
Qanundan narazılar onu iddia edirlər ki, hüquqi-normativ aktda media subyekti barədə qoyulan tələblər və akta əsasən yaradılan media reyestri fikir və söz azadlığını məhdudlaşdırır, kütləvi informasiya vasitələrinin azadlığına təminat vermir. Odur ki, qanunun media subyekti və reyestri barədə tələblərini nəzərdən keçirməyə lüzum yaranır. İstənilən şəxs qanunun mətninə baxa və orada 26-cı maddə ilə müəyyənləşən media subyektinə dair tələblərlə tanış ola bilər. Bu tanışlıqdan sonra iki suala cavab tapılmalıdır:
Media ilə bağlı yeni qanunun qəbulundan sonra KİV üçün iki əsas məsələ var. Bunlardan birincisi, media sektorunun real vəziyyətini nəzərə alıb KİV üçün vergi güzəştələrinin tətbiq edilməsi, digəri reklam bazarının açılmasıdır. Fəqət Azərbaycanda media reyestri tam gücü ilə işləmədən KİV-ə reklam axınını təmin etmək mümkün olmayacaq. Odur ki, media reyestrinə qarşı çıxanlar bir məsələyə də aydınlıq gətirməlidirlər: onlar nədən KİV-in reklam vəsaitləri hesabına yaşamasını deyil, xarici qrantlardan asılı olmasını istəyirlər?
Azərbaycanın şimalı 1828-ci ildə Rus imperiyasının tərkibinə daxil olub. Bu zaman dövlət və cəmiyyət bir-birindən ayrılmış oldu. Dövlət rus olub, cəmiyyət azərbaycanlı. Və cəmiyyət rusların qayda-qanununa işğalçının qayda-qanuni kimi əməl etməyə məcbur olub. Cəmiyyət özündə qayda-qanun formalaşdırmayıb. O, öz əxlaqı, qanunu, qaydaları ilə yaşayıb. Nə zaman dövlət və cəmiyyətin maraqları toqquşsa, dövlət öz istədiyini yeridib, yox əgər toqquşmayıbsa, dövlət də qarışmayıb. Istəyirsən nigah bağla, boşan, istəyirsən qız qaçır, istədiyini elə, amma mənimlə münaqişəyə girmə. Bu hal 1991-ci ilə qədər davam edib. Sosializm quruluşu yaranandan sonra bizdə kommunist əxlaqını da qəbul etmədilər. Bu əxlaq bir sıra yollarla müəyyən qədər cəmiyyət içinə yeriyə bilmişdi. Amma unutmayaq ki, bizdə patriarxal adət-ənənələr qalmaqda idi. Bu isə o demək idi ki, mən dövlətdən kənar yaşayıram. Bizim cəmiyyət əksər hallarda dövlətdən kənar yaşayıbdır. 1991-ci ildə müstəqil dövlət qurduqdan sonra, artıq qanunlarımıza saldığımız normalar həyat tərzimizə uyğun idi. Bu dövlət xalqa məxsus idi, ona görə də cəmiyyətdə ciddi bir transformasiya getdi, patriarxal adət-ənənələr dağılmağa başladı. Hər bir kənddə icma qaydası var. İstər xristianlarda, istər buddistlərdə və s. olsun, icma bir qayda olaraq dini qurumların ətrafında formalaşır. Bəs nəyə görə bizdə o icmalar yoxdur? Nə qədər ki, patriarxal adət-ənənələr mövcud idi, ailə, nəsil, məhəllə söhbəti də var idi. Patriarxal sistem dağıldıqdan sonra icmalar da dağıldı, başqa problemlər yarandı. Məsələn, uşaqlar boşanırsa, bu bizim üçün faciədir. Biz inteqrasiya etmək istəyirik. Uşaqlarımız seriallar, sosial şəbəkələr və s. sayəsində artıq düşüncə tərzi ilə başqa cəmiyyətdə yaşayırlar. Evlənib bir aydan sonra boşanırlar. Biz deyirik ki, bu, Azərbaycan əxlaqına ziddir. Amma hansı əxlaqa? 1991-ci ilə qədər Sovet İttifaqının tərkibində olduğumuz dövrün patriarxal əxlaqına. O zamanlar hətta komsomol toyları olurdu. Ona da cəmiyyət çox pis baxırdı, deyərdilər ki, necə olur, böyüyün xeyir-duasını almadan toy olur. Və bu gün əgər cinayət baş verirsə, haradan bilək ki, cinayətin tərkibində atanın övladdan narazılığı, övladın valideyn təzyiqinə dözə bilməməyi durmur? Bu, artıq parçalanma, yəni itməkdə olan patriarxal ənənə ilə müasir həyat tərzinin toqquşması deməkdir. Bu gün cəmiyyətdə bu proses gedir. Intiharların bir səbəbi də budur. 041b061a72
